شاید برای شما هم پیش آمده باشد که از خود بپرسید
چرا به «تخمه ژاپنی» می گوییم «تخمه ژاپنی»؛ این در حالیست که برخی پژوهشگران
معتقدند نام اصلی این تخمه چیز دیگریست و استفاده از این لفظ تنها بر اثر یک شباهت
و اشتباه شنیداری پیش آمده است.
این نوع تخمه در یکی از روستاهای اطراف دماوند به
نام «جابان (jâbân)» که همسایه غربی سربندان بوده و در آنجا هندوانه
بخوبی عمل می آید، تولید شده است.
در واقع نام اصلی آن «تخمه جابانی» است؛ که قلب
مصوت «آ» (â) به «– و» (ô)، آن را به صورت «جابونی» در آورده و پس از آن با تبدیل همخوان «ج» (j) به «ژ» (ž) و «ب» (b) به «پ» (p) - به دلیل نزدیکی واجگاه- به صورت نادرست «ژاپنی»
درآمده است.
نمایی از روستای جابان
جالب است بدانید این کتاب را علی ابن زید بیهقی معروف به ابن فندق در سال 563 هجری قمری نوشته است یعنی 873 سال پیش .
موضوع تاریخ بیهق شرحی از مشاهیر بیهق ( تقریبا سبزوار کنونی ) ،شامل علما ، شعرا ، ادیبان ، وزیران ، سادات ، نویسندگان و ... است با اشاره هایی به حدود جغرافیایی و تقسیمات بیهق در آن زمان .
در ذکر ربع های بیهق ، در شرح ربع سیّم آمده است
"ربع سیم ، ربع طبس است شامل روستاهای افچنگ ، هارون آباد ، قارزی ، بازقن ، کردآباد ، بلغوناباد ، سیفاباد ، شیرو ، دیواندر ، صاهه ، دساکرها ، فرخاردس ، چهازشک ،کالماباد ، نودیه "
آنچه جالب توجه است اینست که برخی از روستاهای ذکر شده هنوز با همان نام که در 870 سال پیش ذکر شده وجود دارند مثل بلغوناباد و شیرو (نام این روستا در تقسیمات جغرافیایی به اشتباه شوراب آمده است . البته در سفرنامه ناصر الدین شاه به خراسان هم نام آن شوراب ذکر شده است بهر حال به نظر می رسد با توجه به قدمت بیش از 8 قرنی تاریخ بیهق تلفظ صحیح آن همان شیرو باشد آنچنانکه مردم خود آن روستا نیز می گویند : شیرو . شاید این شبهه پیش آید که شیرو همان تلفظ خراسانی شوراب آست یعنی آب شور . در صورتی که این صحیح نیست در تلفظ نیشابوری " شور " را هیچگاه "شیر" نخوانده و نمی خوانند ، بلکه احتمالا معنی این لغت آبی است که همچون شیر سفید یا گواراست )
نام بعضی روستاها کمی دچار تغییر شده است مثل سیفاباد (که امروزه به اشتباه سیدآباد نام گرفته است ) ، فرخاردس (که امروزه به اشتباه فرخار خوانده می شود) ، چهازشک (ناوشک کنونی )
علی سلیمانی